|
|
WETERYNARIA W FILATELISTYCE W ZBIORACH MUZEUM WETERYNARIIWETERYNARIA W FILATELISTYCE W ZBIORACH MUZEUM WETERYNARII
W PRZASNYSZU
Dr nauk wet. Waldemar Krzyżewski
Muzeum Weterynarii
Wiesławy i Waldemara Krzyżewskich
06 – 300 Przasnysz
ul. Gdańska 5
wkrzyzewski@wp.pl
Streszczenie:
Na znaczkach pocztowych często możemy spotkać naszych pacjentów. Prezentowane są również różne aspekty życia naukowego oraz społecznego środowiska weterynaryjnego. Przedstawiony zbiór nie prezentuje całości tej tematyki, ale stanowi znaczny jej wycinek.
Filatelistyka odzwierciedla różne aspekty życia społecznego, gospodarczego, kulturalnego jak też naukowego. Dlatego oczywiste jest, że pojawia się na znaczkach pocztowych również tematyka weterynaryjna. Najczęściej na znaczkach możemy spotkać naszych pacjentów i to z grupy zwierząt towarzyszących takich jak psy
i koty. Przykładem jest np. seria wydana w 1969 r. w Polsce. Przedstawia ona wizerunki ośmiu najczęściej występujących ras psów w naszym kraju. Jak też seria pięciu znaczków z Kuby. Koty są reprezentowane na bloczkach wydanych przez lokalne poczty Federacji Rosyjskiej. Równie często pojawiają się na znaczkach konie. Np. w ośmio-znaczkowej serii wydanej w 2005 r. na Ukrainie. Czy też na znaczkach niemieckich wydanych w latach czterdziestych ubiegłego wieku. Piękny jest znaczek przedstawiający św. Jerzego na koniu walczącego ze smokiem wydany przed pierwszą wojną światową w Rosji.
Na znaczki trafiły również papużki, rybki, chomiki i króliki. Świetnym przykładem jest seria z Izraela wydana w1998 r. Znacznie rzadziej są pokazywane wizerunki zwierząt gospodarskich. Do takich serii należą znaczki wydane w Rumuni w 1963 r., na których prezentowany jest drób domowy: kury, gęsi i indyki. Ale też bydło i świnie na znaczkach wydanych w 1962 r. Do takich tematów nawiązuje także seria prezentująca rasy świń wydana w Korei Pd. Pięknym przykładem tej tematyki jest seria wydana we Francji
w 2004 r. prezentująca zwierzęta żyjące na fermie. Zobaczymy tam krowę, osła, królika
i kurę z pisklętami. Owce oczywiście znajdziemy na znaczkach z Nowej Zelandii
i Australii. Na znaczkach znajdziemy też użytkowane przez człowieka, ale dla nas zwierzęta egzotyczne. Słonie są na znaczkach z Laosu wydanych w 1982 r. Wielbłądy na znaczkach z Mongolii z 1985 r. i znaczku z Afganistanu z 1997 r. Na znaczkach spotkamy także gołębie ozdobne jak i pocztowe - seria polska z 1994 r., seria kubańska z 2001 r., czy znaczek hiszpański z 1986 r. Należy też wspomnieć o pszczołach prezentowanych na znaczkach z Białorusi, Azerbejdżanu, ZSRR, Korei, Fidżi, Argentyny, Izraela i innych. Do owadów użytkowych należy również jedwabnik prezentowany na znaczkach tureckich z 1989 r.
Na znaczkach prezentowane są podstawowe nauki biologiczne mające zastosowanie w weterynarii. Paleontologię prezentują znaczki pokazujące rozwojowe formy prehistoryczne konia - seria wydana w Afganistanie w 1996 r. Genetyka jest prezentowana na znaczkach wydanych w 1984 r. przez Watykan. Widzimy na nich Grzegorza Mendla - czeskiego zakonnika żyjącego w latach 1822–84, odkrywcę podstawowych praw genetyki (4). Światowej sławy fizjologów ukazują znaczki wydane
w Argentynie. Prezentują one: Wiliama Harvey’a. To żyjący w latach 1578–1657 angielski fizjolog i anatom, który pierwszy opisał budowę i funkcjonowanie układu krwionośnego(4). Drugi z serii to Cloud Bernard, żyjący w latach 1813–78 francuski fizjolog, odkrywca glikogenu i jego przemian oraz roli wątroby w przemianie cukrów(4). Następny - Iwan Pawłow, żyjący w latach 1849–1936 rosyjski fizjolog. Jako pierwszy opisał odruchy warunkowe(4). Hematologia jest zaprezentowana na kopercie ostemplowanej okolicznościowym stemplem ze zjazdu hematologów, który się odbył
w 1961 r. w Wiedniu. Farmakologię zaprezentowano na kopertach wydanych z okazji zjazdów farmakologów w 1963 roku w Pradze i w 1975 r. w Helsinkach. W 1971 r. ukazała się w Kanadzie koperta wydana z okazji pięćdziesiątej rocznicy odkrycia insuliny. Mikrobiologia i immunologia zaś jest reprezentowana na kopercie wydanej
w 1966 r. we Francji. Zaprezentowany jest na niej Ilia Miecznikow, laureat Nagrody Nobla - rosyjski mikrobiolog i zoolog, żyjący w latach 1845–1916 odkrywca zjawiska fagocytozy(4). Na innej kopercie widzimy Luwika Pasteura - (1822 – 95), francuskiego mikrobiologa, twórcę podstaw immunologii i mikrobiologii, który jako pierwszy opracował skuteczną szczepionkę przeciwko wściekliźnie(4). W 1943 r. w Niemczech wyemitowano znaczek z okazji setnej rocznicy urodzin Roberta Kocha, żyjącego
w latach 1843–1910 niemieckiego mikrobiologa odkrywcy prątka gruźlicy
i tuberkuliny(4). W 1982 r. ukazała się karta pocztowa wraz ze znaczkiem prezentująca tego uczonego. W Polsce zaś w 1977 r. ukazała się koperta prezentująca polskiego mikrobiologa i zoologa, odkrywcę szczepionki przeciwko durowi brzusznemu(4) - prof. Rudolfa Weigla, który żył w latach 1883 – 1957.
Hodowlę zwierząt zaprezentowano na ośmiu znaczkach. Widzimy na nich: krowy, konie, owce, świnie, gęsi i kury. Serię tę wydano w Polsce w 1975 r. z okazji
XX Zjazdu Europejskiej Federacji Zootechnicznej w Warszawie. Znaczek z 1971 r.
o podobnej treści wyemitowano z okazji Wystawy Rolniczej w Argentynie - pokazuje także zwierzęta hodowlane. Podobnie jak i koperta fińska z 1988 r. Także na licznych kopertach wydawanych z okazji zawodów jeździeckich, wystaw psów rasowych w Polsce w 2006 r., Szwecji - 1989 r., czy też NRD w 1989 r. Hodowla owiec jest prezentowana na kopertach wydanych w Australii w 1987 i 1988 r.
Szczególnie bogato jest prezentowana hodowla pszczół. Na znaczkach wydanych w 1963 r. w Czechosłowacji z okazji Apimondii. W Polsce ukazała się z tej okazji sześcio-znaczkowa seria z 1987 r., w której oprócz pszczół i ula jest pokazany bartnik przy pracy nad barcią. Z tej okazji ukazało się również kilka kopert okolicznościowych. W 2005 r. ukazał się znaczek z Apimondii w Irlandii. W 2000 r. obecna Jugosławia wydała znaczek
z okazji kongresu pszczelarskiego. W 2000 r. Ukraina wydała znaczek pokazujący Piotra Prokopowicza - ojca pszczelarstwa Ukrainy i Rosji, z okazji 150. rocznicy śmierci. W Polsce bardzo częstym gościem na znaczkach jest ks. dr Jan Dzierżon, żyjący
w latach 1811-1906 twórca nowoczesnego polskiego pszczelarstwa(4). Pokazano go na znaczkach i kopertach z: 1956, 1971, 1987, i 2006 roku. Specjalnymi kopertami zostały upamiętnione dni Pszczelarstwa w Katowicach w 1987 r. i w Zamościu w 1990 r. Biologię żywności pokazuje znaczek wydany w Bułgarii w 2005 r. z okazji 100-lecia odkrycia przez Stamena Grigorowa – (1878–1945) bułgarskiego mikrobiologa bakterii Lactobacillus bulgaricus odpowiedzialnych za pozytywną fermentację mleka
i produkcję jogurtu(4). Anatomia zwierząt jest ukazana na znaczku wydanym
w Afganistanie w 1996 r. Pokazany jest na nim schematyczny szkielet konia. Parazytologia zwierząt jest pokazana w serii kubańskiej. Na znaczkach widzimy wizerunek i pasożyty: psa, konia, owcy, świni, krowy i kury. Opieka sanitarna
i związana z nią kwarantanna jest prezentowana na serii znaczków wydanych
w Antylach Holenderskich - 1979 r. Pokazują wizerunki konia, bydła i kozy, oraz logo panamerykańskiego biura sanitarnego w Waszyngtonie. Opieka nad hodowlą świń jest ukazana na kopercie wydanej w Finlandii w 1998. Opiekę sanitarną nad zwierzętami dzikimi ukazuje seria znaczków wydanych w Korei w 1979 r. i koperta wydana
w Finlandii w 1982 r. Kwarantanna sanitarna jest przedstawiona na kopercie, która ukazała się w 2008 r. w Australii. Kwarantanna jest jednym z elementów walki
z chorobami zakaźnymi. Kilka z nich znalazło swoje odzwierciedlenie w filatelistyce. Dwa bloczki wydane w 2007 r. w Gwinei Bissau są poświęcone wściekliźnie, roli psów
w jej rozprzestrzenianiu i szczepionce wynalezionej przez Ludwika Pasteura. Na pierwszym bloczku widzimy Ludwika Pasteura i akt szczepienia człowieka, a w tle psy rasy bernardyńskiej ratujące dzieci. Na drugim bloczku zamieszczono cztery znaczki, na których umieszczono Ludwika Pasteura przy pracy
w laboratorium i gabinecie lekarskim, w tle każdego znaczka widnieje inna rasa psa ratującego ludziom życie z symbolem Czerwonego Krzyża na opaskach. Często na znaczkach ukazana jest walka z gruźlicą; np. na znaczku Polskiego Związku Przeciwgruźliczego z 1932 r., serii znaczków podkreślających występowanie gruźlicy
u zwierząt dzikich – Finlandia, 1961 r. Z okazji setnej rocznicy odkrycia prątka gruźlicy wydano w Polsce dwie koperty. Na jednej z nich - dwa znaczki pokazujące Roberta Kocha i Odo Bujwida, polskiego mikrobiologa, autora wielu prac z zakresu weterynarii, żyjącego w latach 1857–1942(2), oraz okolicznościową pieczęć mówiącej o tej rocznicy. Na drugiej kopercie jest Robert Koch zarówno na znaczku jak i pieczęci pokazującej jego związek z Wolsztynem. Jugosławia wydała także znaczek z okazji tygodnia walki
z gruźlicą. Przedstawiono na nim w sposób graficzny popiersie Roberta Kocha.
W prawym dolnym rogu widnieje dwuramienny, czerwony krzyż gruźliczy. Z tej samej okazji w 1993 r. w Macedonii ukazał się bloczek pokazujący drogi szerzenia się gruźlicy. Bloczek składa się z czterech znaczków. Na pierwszym widnieje tylko napis: Tydzień Walki z Gruźlicą - 14 – 21.09.1993. Na drugim - pszczoła miodna. Na trzecim - grupa dzieci. Czwarty, to wychodząca zza skały koza, jako istota zagrożoną gruźlicą.
Na wszystkich znaczkach widnieje charakterystyczny dwuramienny krzyż gruźliczy.
W dwóch państwach afrykańskich ukazały się znaczki pokazującej walkę z pomorem bydła (księgosuszem). W 1968 r. taki znaczek ukazał się w Senegalu. Przedstawia on
w bardzo sugestywny sposób byka w połowie zdrowego z symbolem strzykawki jako szczepienia przeciwko księgosuszowi i w drugiej połowie oddzielonej ciemną linią martwego byka - nieszczepionego. Drugi znaczek o podobnej treści wydano w Górnej Wolcie. Zaprezentowano na nim w sposób graficzny szczepienie bydła przez lekarzy weterynarii. Zwalczanie brucelozy pokazano na kopercie wydanej w 1964 r. na Malcie. Pokazane są na niej dwa znaczki prezentujące uczonych zajmujących się tą chorobą. Jest tam Dawid Bruce - szkocki lekarz, mikrobiolog pałeczki maltańskiej (brucella melitensis)(4), żyjący w latach 1855 – 1931. Drugi znaczek prezentuje grafikę związaną z Kongresem FAO o tej tematyce. W 2007 r. wydano w Korei znaczek pokazujący walkę z grypą zwierząt - w tym ptasią i świńską. Widnieje na nim wizerunek lekarza wykonującego dezynfekcję oraz schematyczne rysunki kury, gęsi, psa, świni
i dzikich ptaków na tle mapy świata. W prawym dolnym rogu umieszczono symbole serotypów wirusa. Położnictwo zwierząt zostało przypomniane pieczęcią okolicznościową wydaną przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Przasnyskiej z okazji
100. rocznicy urodzin prof. dra hab. Romana Hoppe (1908–1979). Wykładowcę położnictwa zwierząt na warszawskim Wydziale Weterynarii i autora 110 publikacji weterynaryjnych(3). Okazją do wypuszczania w obieg znaczków o tematyce weterynaryjnej stały się kongresy naukowe, odbywające się w różnych krajach świata. Znaczkami i okolicznościowymi kopertami zostały upamiętnione światowe kongresy weterynarii odbywające się w Australii w 1983 r. Na znaczku wydanym z tej okazji możemy zobaczyć odciski łap psa pozostawionych na marmurowej posadzce. Znaczek umieszczony został na specjalnej kopercie z wydrukowaną grafiką pokazującą lekarza weterynarii leczącego konia, dziecko bawiące się z psem, jak również plaster pszczeli
i różne rasy kur. W Japonii w 1995 r. na znaczku przedstawiono zdjęcie psa rasy labrador oraz schematyczne rysunki krowy i konia. W Tunezji w 2002 r. wydano znaczek, na którym w sposób schematyczn przedstawiono zarys krowy, owcy i kury. U dołu znaczka widoczne są symbolicznie narzędzia pracy lekarza weterynarii; mikroskop, strzykawka
i płytka petriego. Specjalną kopertę z pieczęcią i nadrukiem wydano w Hiszpanii z okazji światowego kongresu specjalistów chorób małych zwierząt. Nadruk na kopercie przedstawia obrączkowanego ptaka ozdobnego siedzącego na gałęzi w sposób schematyczny oraz napis: Barcelona 24–27 wrzesień 1980. Z boku rysunku widnieje nazwa kongresu. Również w Polsce ukazywały się okazjonalne pieczęcie na kopertach
z okazji Zjazdów PTNW, np. w roku 1971 w Warszawie, w 1978r. we Wrocławiu, w 2004 r. w Warszawie. Okazjonalna pieczęć ukazała się również na kopercie wydanej
z okazji II Międzynarodowej Konferencji Włośnicowej we Wrocławiu w 1969 r. Pieczęć ma kształt wydłużonego prostokąta - z lewej strony, w kwadracie rysunek włośnia
i napis górny: Trichinellosis, napis dolny - Wrocław 26–29 VI 1969. Pośrodku napis:
II Międzynarodowa Konferencja Włośnicowa. W specjalny sposób uczczono rocznice powstawania szkół weterynaryjnych w rożnych krajach. 200-lecie powstania szkoły weterynaryjnej w Alfort we Francji - 1967 r. uczczono znaczkiem, na którym widnieje podobizna prof. Gastona Ramona (1886 – 1963) - francuskiego lekarza weterynarii, odkrywcy szczepionki przeciwko tężcowi i błonicy(4), nadrukiem na kopercie
i pieczęcią. Dwusetną rocznicę szkoły weterynaryjnej w Wiedniu upamiętniono zestawem trzech kopert i specjalnym znaczkiem z symbolem weterynarii. Na pierwszej widnieje scena przedstawiająca jeźdźca prowadzącego konia. Na drugiej wizerunek słonia w ZOO. Na trzeciej powiększony znaczek pocztowy wydany z tej okazji. Widzimy na nim symbol weterynarii - wąż owinięty wokół kielicha, wokół symbolu napis: Dwieście lat szkoły weterynaryjnej w Wiedniu. 200-lecie szkół weterynaryjnych upamiętniono również w Danii - 1973 r. - na znaczku przedstawiono wizerunek założyciela szkoły, oraz w Szwecji w 1975 r. Na szwedzkim znaczku obok ryciny weterynarza leczącego konia, widnieje podobizna Petera Hernqvista, (1726–1808) -
- szwedzkiego uczonego a zarazem założyciela szkoły. W Polsce 125 rocznicę powstania warszawskiej uczelni weterynaryjnej upamiętniono dwiema okolicznościowymi pieczęciami. Na jednej widnieje schematyczny wizerunek krowy z profilu, nad nim daty 1840 – 1965, a w otoku napis: 125 lat Uczelni Weterynaryjnej. Na drugiej pieczęci jest przedstawiona schematycznie głowa krowy. W centrum rysunku znak weterynarii - wąż owinięty na mieczu. Między rogami daty: 1840- 1965, a w otoku środkowym napis: Zjazd absolwentów. W otoku zewnętrznym, napis: 125 lat Uczelni Weterynaryjnej.
W 2003 r. ukazał się znaczek upamiętniający 150-lecie powstania szkoły weterynaryjnej w Meksyku. Znaczek przedstawia zbitkę dwóch fotografii. Jedna przedstawia leczenie konia w XIX wieku, druga - współczesną salę operacyjną. W prawym rogu symbol weterynarii - duża litera V i napis: 150 lat nauki weterynarii w Meksyku. Swoją szkołę weterynaryjną uhonorowała też Górna Wolta. Na znaczku przedstawiono graficznie leczenie przez dwóch lekarzy krowy rasy afrykańskiej. Dość często można spotkać nadruki weterynaryjne na kopertach - np. nadruk „Veterinary medicine” na kopercie wydanej w Stanach Zjednoczonych w 1980 r. Czy też w Polsce, nadruki regionalnych Izb Weterynaryjnych, np. Warszawskiej Izby Lekarsko – Weterynaryjnej na kopercie
z 2005 r. Firm weterynaryjnych - firmy farmaceutycznej Scan Vet Poland na kopercie z 2008r, firmy farmaceutycznej Bio Factor na kopercie z 2010 r. czy też Targów Weterynaryjnych na kopercie z 2008 r.
To krótkie opracowanie tylko przybliża ten temat i obejmuje tylko pozycje znajdujące się w jednej kolekcji. Nie zawiera ono chociażby znaczków opisanych przez Konrada Millaka w 1958 r. Znaczka wydanego w Turcji w 1957 r. przedstawiającego lek. wet. Mehmeta Ahifa - twórcę tureckiego hymnu narodowego. Jak też znaczka wydanego w Francji w 1951 r. Przedstawieni są na nim trzej zasłużeni twórcy współczesnej weterynarii francuskiej: Boulet, Choveau i Nocard(1).
Piśmiennictwo:
1. Konrad Millak: Lekarze weterynaryjni na znaczkach pocztowych. Medycyna Weterynaryjna, 1958, 14, (11),704
2.Konrad Millak: Słownik Polskich Lekarzy Weterynaryjnych 1394 – 1918. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Lublin, Warszawa 1960 – 1963.
3.Waldemar Krzyżewski: Historia Weterynarii Ziemi Przasnyskiej w XIX i XX wieku. Przasnysz 1994.
4. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1996.
|
|
|
